نقش تانکها در جنگ جهانی دوم

تانک ها در جنگ جهانی دوم

ترجمه و تدوین: اصغر ناصری

تانک ها یکی از سلاحهای اصلی در جنگ جهانی دوم بودند. بریتانیا، ایالات متحده، شوروی، فرانسه، ایتالیا و آلمان ده ها هزار تانک را وارد میدان نبرد کردند. در این میان اتحاد شوروی با 18000 تا 20000 تانک بزرگترین تولید کننده تانک بشمار می رفت. تانکهای آلمانی در ابتدای جنگ ازنظر زره و قدرت آتش ضعیف تر از تانک های متفقین بشمار می رفتند. لیکن در تاکتیک نبرد زرهی و سرعت بکارگیری تانک ها از همان اوایل جنگ دست بالا با آلمانها بود. دکترین آلمانها بر جابجایی سریع و استفاده هماهنگ نیروی زرهی و پشتیبانی نزدیک هوایی تاکید می ورزید که باعث پیروزیهای سریع و درخشان در اوایل جنگ جهانی دوم بود. تمام تانکهای آلمان به رادیوی ارتباطی مجهز  بودند تا بین یگانها هماهنگی کامل وجود داشته باشد. این دکترین به بلیتزکرایگ (Blitzkrieg) معروف شده بود. از سوی مقابل تانکهای فرانسوی دارای زره و قدرت آتش برتری نسبت به تانکهای آلمانی در نبردهای سال 1940 بودند لیکن فقدان وسایل ارتباطی و فرماندهی و کنترل ضعیف مانع استفاده از این مزایا شده بود.

عکسی از کارخانه تولید تانک در جنگ جهانی دوم - تانک M3 آمریکایی

در ابتدای جنگ تانکها دارای ضخامت زره در حدود 30 میلیمتر یا کمتر بودند و سلاح اصلی آنها یک توپ کالیبر 37 تا 47 میلیمتری بود. وزن آنها به حدود 20 تن بالغ می شد اما تا پایان جنگ ضخامت متوسط زره به 60 میلیمتر و وزن آنها به 30 تا 45 تن بالغ می شد. برجک یکی از ویژگی های اصلی تانکها شده بود و امکان می داد تانک در تمامی جهات شلیک کند. لیکن تانکهای بزرگ اغلب فاقد برجک گردان بودند. تانکها را می توان از نظر وزن و ضخامت زره به سه دسته سبک، متوسط و سنگین تقسیم کرد.

بهترین تانک متوسط نیمه اول جنگ، T-34 روسی بود. توپ 76.2 میلیمتری آن برای هر کاربردی کفایت می کرد. این تانک آنقدر موفق بود که تولید سایر تانکهای روسی بجز IS-2 متوقف شد و تمام امکانات به تولید انبوه T-34 اختصاص یافت.

(تصویر تانک T-34-85)

مدل T-34-85 در پاسخ به مدلهای نیرومندتر تانک های آلمانی ابداع شد که دارای برجکی بزرگتر و حامل توپ 85  میلیمتری بود. تانک IS-3 که در میانه سال 1945 ابداع شد ظاهری بسیار آیرودینامیک تر و یک برجک شیب دار بطری شکل داشت. طرح این تانک بر بسیاری از تانک های پس از جنگ مانند T-55 و T-62 تاثیر گذارد.

تصویر تانک روسی IS-3

پیش از جنگ جهانی دوم و حتی پس از حمله ژاپنبه پرل هاربر، ایالات متحده دارای تعداد کمی تانک رزمی بود. تانک سبک M2 مهمترین تانک پیش از جنگ ایالات متحده بشمار می رفت. این تانک دارای زرهی ضعیف و اسلحه ای نسبتا سبک بود و سرعت حرکت تنها مزیت ان محسوب می شد. تانک M3A1 که تولید آن در 1941 شروع شد دارای زره قویتر و توپی 37 میلیمتری بود که به کمک ژیروسکوپ متعادل می شد.

مهمترین تانک ساخت آمریکا در جنگ جهانی دوم تانک متوسط M4 شرمن بود. این تانک از تظر تعداد تولید مقام دوم را در زمان جنگ جهانی دوم داشت. حدود 40 هزار عدد از این تانک  تولید شد که در ارتش تقریبا تمام کشورهای جبهه متفقین خدمت می‌کرد. حتی 4000 عدد از این تانک ها در اختیار روسها قرار گرفت. تانکهای شرمن از زره نازک و حجم کم مهمات ذخیره رنج می‌بردند. لیکن قابلیت اعتماد و تعمیر و نگهدایر ساده از مزایای بزرگ آنها بود که امکان تعمیر سریع حتی در صحنه نبرد را فراهم می‌ساخت.

تصویری از M4 شرمن

در حالی که ایالات متحده و شوروی دکترین تولید نظامی خود را برپایه تانک های ارزان و قابل اعتماد نهاده بودند، آلمانها از اواسط جنگ رو به تولید تانکهای پیشرفته و پرهزینه آوردند. تانک تایگر 2 دارای زرهی چنان ضخیم و مستحکم بود که گلوله های متفقین نمی توانستند آنرا سوراخ کنند. در ابتدای جنگ آنچه باعث برتری آلمانها شده بود، قابلیت فرماندهی و کنترل هماهنگ ستونهای زرهی با استفاده از ارتباطات دوطرفه رادیویی بود. ارتش آلمان ابتدا از تانکهای سبک پانزر 1 و 2 استفاده می کرد که داریا توپ 37 میلیمتری بودند. در طی عملیات بارباروسا (تهاجم آلمان نازی به روسیه در 1941) بزودی معلوم شد که تانکهای T-34 روسیه پیشرفته تر از پانزرهای 3 و 4 هستند. برجک شیب دار تی 34 بخوبی می توانست در برابر گلوله های دشمن مقاومت کند و سلاح76.2 میلیمتری آن بسیار موثر بود. در نتیجه آلمانها به طراحی و تولید تانکهای قویتر مانند پانزر5 پانتر روی آوردند. پانتر در نبردهای رو در رو از راه دور بسیار موثر بود ولی زره نازک پهلویی آن را در برابر حملات از پهلوها آسیب پذیر می ساخت.

تصویر تانک پانتر

بی شک نیرومندترین تانک ساخته شده در طی جنگ جهانی دوم، تایگر آلمانی بود. تایگر2 که به شاه تایگر معروف شد، از نظر استحکام زره و قدرت آتش برترین بشمار می رفت لیکن سرعت کم حرکت استفاده از آن را محدود ساخته بود. سرمایه گذاری آلمان در تانکهای پیشرفته و پیچیده، توان صنعتی آن برای تولید انبوه تانکهای متداول تر را کاهش داده و این امر در نهایت به زیان آلمان و کمبود این اسلحه موثر در جبهه های جنگ تمام شد.

تصویر تانک تایگر 2

مقایسه تانک M4 و تایگر و اندازه گلوله آنها

منبع:

Chris Bishop (2002), "The Encyclopedia of Weapons of WWII".